ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ : ΜΙΑ ‘ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ’ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΕΙ

Η καρδιακή ανεπάρκεια (ΚΑ) είναι ένα σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία της καρδιάς να επιτελέσει το έργο της, δηλαδή να εξωθήσει το αίμα προς την αορτή και προς το υπόλοιπο σώμα. Υπάρχουν πολλά αίτια που μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια. Ανεξαρτήτως αιτίου όμως, το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι επηρεάζεται η λειτουργία της καρδιάς ως αντλία. Αυτό σημαίνει , από τη μία ότι δεν αιματώνονται σωστά τα υπόλοιπα όργανα και αρχίζουν σιγά σιγά να ανεπαρκούν και αυτά (πχ ήπαρ, νεφροί) και από την άλλη ότι το αίμα που δε εξωθείται προς τα εμπρός ‘λιμνάζει’ προς τα πίσω στην πνευμονική και φλεβική κυκλοφορία. Αυτό ακριβώς είναι και που προκαλεί τα δύο βασικά ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, ανεξαρτήτου αιτιολογίας:

• Οιδήματα
• Δύσπνοια

1. Τα οιδήματα αφορούν κυρίως τα κάτω άκρα (λόγω βαρύτητας), αλλά σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να είναι εκτεταμένα σε όλο το σώμα (οίδημα ανά σάρκα), αλλά και να υπάρχει συλλογή υγρού στην κοιλιά (ασκιτική συλλογή). Τα πόδια συνήθως είναι ερυθρά, με σκληρά οιδήματα που αφήνουν εντύπωμα στην πίεση.
2. Η δύσπνοια οφείλεται στην πνευμονική συμφόρηση. Ξεκινάει αρχικά σαν εύκολη κόπωση, ο ασθενής αισθάνεται ότι ακόμα και σε απλές εργασίες χρειάζεται να σταματήσει για να πάρει ανάσα, στη συνέχεια συνειδητοποιεί ότι δε μπορεί να ξαπλώσει ανάσκελα και χρειάζεται 2-3 μαξιλάρια για να κοιμηθεί (ορθόπνοια). Σε επόμενο στάδιο μπορεί να ξυπνάει μες στη νύχτα και να σηκώνεται στο παράθυρο αναζητώντας ‘αέρα’ (παροξυντική νυχτερινή δύσπνοια ), ενώ το τελικό στάδιο λέγεται οξύ πνευμονικό οίδημα και είναι δυνητικά θανατηφόρο. Σε αυτό, στα πνευμόνια του ασθενούς έχει συσσωρευτεί μεγάλη ποσότητα υγρού, οπότε αυτός πνίγεται και δυσπνοεί ακόμα και καθιστός, ενώ πέφτει σημαντικά και ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο. Σε όσο νωρίτερο στάδιο αντιμετωπιστεί η δύσπνοια τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση.

 

ΑΙΤΙΑ

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να χωριστεί σε 2 μεγάλες κατηγορίες:

1. Καρδιακή ανεπάρκεια με ελαττωμένο κλάσμα εξώθησης (Heart Failure with reduced Ejection Fraction, HFrEF)
2. Καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (Heart Failure with preserved Ejection Fraction, HFpEF)

 

1. Στην πρώτη περίπτωση έχει επηρεαστεί η συσταλτικότητα της καρδιάς, δηλαδή η ικανότητα του μυοκαρδίου να συσπάται για να ‘σπρώξει’ το αίμα εμπρός. Το κλάσμα εξώθησης, που φυσιολογικά είναι > 50%, εδώ είναι ελαττωμένο και σε σοβαρές περιπτώσεις είναι < 30%. Το συχνότερο αίτιο που οδηγεί σε αυτήν την κατάσταση είναι η στεφανιαία νόσος (πχ ασθενής μετά από οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου), όπου τμήματα της καρδιάς είναι υποκινητικά ή ακινητικά (έχουν νεκρωθεί) λόγω  διακοπής της αιμάτωσής τους μέσω των στεφανιαίων αγγείων. Επίσης, κάποιες μυοκαρδιοπάθειες (συνήθως  γενετικά  καθορισμένες ανωμαλίες  των μυοκαρδιακών κυττάρων) μπορούν να προκαλέσουν HFrEF. Τέλος, άλλο ένα αίτιο HFrEF είναι και κάποιες σοβαρές μορφές μυοκαρδίτιδας (φλεγμονή του μυοκαρδίου μετά από ιογενή λοίμωξη)
2. Στη δεύτερη περίπτωση έχει επηρεαστεί η διαστολική λειτουργία της καρδιάς, δηλαδή η ικανότητά της να διαστέλλεται για να γεμίσει με αίμα πριν από τη σύσπασή της. Εδώ η καρδιά είναι λίγο πιο άκαμπτη και αυτό παρουσιάζεται συχνά στους ηλικιωμένους.

Αλλα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν ΚΑ, είτε με ελαττωμένο είτε με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης είναι:

• Αρτηριακή υπέρταση
• Πνευμονική υπέρταση
• Βαλβιδοπάθειες
• Αρρυθμίες (πχ κολπική μαρμαρυγή, ταχυκαρδίες, βραδυκαρδίες)
• Συγγενείς καρδιοπάθειες
• Κάποιες χημειοθεραπείες

 

 

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η ΚΑ είναι μία νόσος εξελισσόμενη και περίπλοκη στην αντιμετώπισή της. Με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις αναστρέψιμων αιτίων (πχ νεαρός με μυοκαρδίτιδα που απέδραμε ή ασθενής με συγγενή καρδιοπάθεια ή βαλβιδοπάθεια που αποκαταστάθηκε χειρουργικά), η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν είναι ιάσιμες, οπότε πρόκειται για μία σταδιακά επιδεινούμενη πάθηση. Παρόλα αυτά, υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές που μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών και να διατηρήσουν σταθερή τη νόσο για πολλά χρόνια , αυξάνοντας έτσι και το προσδόκιμο επιβίωσης.

Βασικός άξονας της θεραπείας για την αποσυμφόρηση του ασθενούς και τη βελτίωση της δύσπνοιας και των οιδημάτων είναι τα διουρητικά, όπως και η ελάττωση της πρόσληψης ύδατος. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν 4 κατηγορίες φαρμάκων που έχει φανεί ότι αυξάνουν την επιβίωση σε ασθενείς με HFrEF

1. B-blockers (ελαττώνουν τους παλμούς και κατ’επέκταση το έργο της καρδιάς)
2. ACEi – ARBs / ARNIs (αντιυπερτασικά, ελαττώνουν το έργο της καρδιάς)
3. MRAs (αντιυπερτασικά – διουρητικά)
4. SGLT2i (πολλαπλές καρδιοπροστατευτικές δράσεις)

Ιδανικά αυτοί οι ασθενείς πρέπει να παίρνουν φάρμακα και από τις 4 κατηγορίες. Στόχος του καρδιολόγου είναι, συνυπολογίζοντας τις σφύξεις, την αρτηριακή πίεση, τη νεφρική λειτουργία και τις συννοσηρότητες να βάλει τον ασθενή σε αυτά τα φάρμακα και να τιτλοποιήσει μέχρι τη μέγιστη ανεκτή δόση. Ετσι ο ασθενής θα μείνει περισσότερο ασυμπτωματικός και θα καθυστερήσει η εξέλιξη της νόσου. Οσον αφορά ασθενείς με HFpEF, πέρα από τα διουρητικά και την αντιμετώπιση παραγόντων όπως πίεση, σφύξεις κλπ τα μόνα φάρμακα που έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την επιβίωση είναι οι SGLT2i (empagliflozin, dapagliflozin). Aυτά είναι και τα σύγχρονα όπλα στη φαρέτρα μας, πάνω στα οποία έχουν γίνει οι περισσότερες τελευταίες έρευνες. Ξεκίνησαν ως αντιδιαβητικά, αλλά φάνηκε ότι έχουν πολύ ευνοϊκή επίδραση στο καρδιαγγειακό, οπότε πλέον χορηγούνται σε όλους τους ασθενείς με ΚΑ, διαβητικούς και μη.

Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, υπάρχουν και εμφυτεύσιμες συσκευές (ειδικοί βηματοδότες), οι οποίες σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών με ΚΑ βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα. Τέλος, με την εξέλιξη της τεχνολογίας έχουμε πλέον εμφυτεύσιμα μικροτσιπ στα πνευμονικά αγγεία, που αντιλαμβάνονται την έναρξη της πνευμονικής συμφόρησης πριν καν νιώσει δύσπνοια ο ασθενής και ειδοποιούν ασύρματα το γιατρό για την έγκαιρη ενίσχυση της διουρητικής αγωγής.

Γενικά ο στόχος όλων αυτών των θεραπειών είναι να κρατήσουν τον ασθενή ασυμπτωματικό και μακριά από το νοσοκομείο. Ολες οι μελέτες έχουν δείξει ότι , όσες περισσότερες νοσηλείες για απορρύθμιση ΚΑ έχει ένας ασθενής τόσο λιγότερο θα ζήσει. Ξέρουμε ότι μετά από κάθε εξιτήριο από νοσοκομείο μετά από τέτοια νοσηλεία ο ασθενής βρίσκεται και ένα σκαλοπατάκι κάτω σε σχέση με πριν τη νοσηλεία, ποτέ δεν επιστρέφει ακριβώς εκεί που ήταν. Το λάθος που κάνουν πολλοί ασθενείς που γνωρίζουν ότι έχουν ΚΑ είναι ότι αποδίδουν μία εύκολη κόπωση ή αρχόμενη δύσπνοια σε άλλους λόγους (πχ λοίμωξη, stress, πρόσληψη βάρους) και δεν αναζητούν βοήθεια παρά μόνο όταν η δύσπνοια γίνει δυσβάσταχτη, αλλά τότε είναι αναπόφευκτη η νοσηλεία για ενδοφλέβια αγωγή. Πρέπει επομένως να υπάρχει έγκαιρη ενημέρωση του καρδιολόγου από τον ασθενή για κάθε αλλαγή στη λειτουργική κατάστασή του για να αποφεύγονται τέτοιες καταστάσεις.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Συμπερασματικά, η καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένα πολύπλοκο και πολυεπίπεδο σύνδρομο, με προκλήσεις στην αντιμετώπισή του. Παρόλα αυτά , υπάρχουν τα μέσα για να μπορέσουν οι ασθενείς να ζήσουν μία μακρά και ποιοτική ζωή, ακολουθώντας 2 βασικούς κανόνες:

1. ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ
2. ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΣΤΕΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟ